🦟मलेरिया एक संसर्गजन्य रोग|Malaria is an infectious disease.

मलेरिया : नमस्कार मित्रांनो आज आपण डासांपासून पसरणारा रोग मलेरिया याबद्दलची संपूर्ण माहिती बघणार आहोत. मलेरिया हा parasite मुळे होणारा आजार आहे. संक्रमित डासांच्या चाव्याद्वारे हा parasite माणसांमध्ये पसरतो.याचा प्रसार ॲनाफिलीस डासांच्या मादीमुळे होतो.ज्या लोकांना मलेरिया आहे त्यांना सामान्यतः उच्च ताप आणि थरथरणाऱ्या थंडीने खूप आजारी वाटते. Spleen चा आकार वाढतो. रक्तक्षय होतो.

मलेरिया या रोगाची मराठी माहिती |maleria disease Marathi mahiti.

मलेरिया रोगाची मराठी माहिती : काही वर्षापूर्वी मलेरिया ही भारतातील महत्त्वाची व मृत्यूस कारणीभूत ठरणारी एक भयंकर अशी समस्या होती. इ.स. 1953 च्या रिपोर्टनुसार (वार्षिक मलेरिया केसेस 75 दशलक्ष) (वार्षिक मलेरिया मुळे होणारे मृत्यू 9 लक्ष) (वार्षिक आर्थिक घट रुपये दहा हजार दशलक्ष).

त्यानंतर मात्र 35 वर्षांमधील मलेरियाच्या भरीव नियंत्रण व निर्मूलन कार्यक्रमामुळे हा रोग आटोक्यात आला.इ.स. 1986 साली केसेसचे प्रमाण 75 दशलक्षावरून 1.79 दशलक्षावर आले. मृत्यूचे वार्षिक प्रमाण 8 लाखावरून 300 वर आले. प्रशासकीय, तांत्रिक व कार्यान्वित केलेले कार्यक्रम फेलयुवर(failure) झाल्यामुळे मलेरिया निर्मूलन होऊ शकलेले नाही. मलेरिया निर्मूलन कार्यक्रम,डास कीटकनाशकाला निर्ढावल्यामुळे व मलेरियाचे प्यारासाईट्स हे औषधांना निर्ढावल्यामुळे यशस्वी होण्यास बाधा येत आहे.

उष्ण हवामानात हा आजार असामान्य असला तरी उष्णकटिबंधीय आणि उपोष्णकटिबंधीय देशांमध्ये मलेरिया अजूनही सामान्य आहे. दरवर्षी सुमारे 290 दशलक्ष लोकांना मलेरियाची लागण होते आणि 400,000 पेक्षा जास्त लोक या आजारामुळे मरण पावतात.

मलेरियाचे संक्रमण कमी करण्यासाठी, जागतिक आरोग्य कार्यक्रम लोकांना डासांच्या चाव्यापासून वाचवण्यासाठी प्रतिबंधात्मक औषधे आणि कीटकनाशक-उपचारित बेड जाळी वितरीत करतात.काही आफ्रिकन देशांमध्ये अंशतः प्रभावी लस चालवली जात आहे, परंतु प्रवाशांसाठी कोणतीही लस नाही.

प्रवास करताना संरक्षक कपडे, अंथरूण जाळी आणि कीटकनाशके तुमचे संरक्षण करू शकतात. आपण उच्च जोखमीच्या क्षेत्राच्या प्रवासापूर्वी, दरम्यान आणि नंतर प्रतिबंधात्मक औषध देखील घेऊ शकता.अनेक मलेरिया parasite नी रोगाचा उपचार करण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या सामान्य औषधांना प्रतिकार विकसित केला आहे.

मलेरिया रोगाचा जंतू :

Parasites चे जंतू चार प्रकारचे असतात.

1) प्लाज्मोडियम व्हायवेक्स (plasmodium vivax)

2) प्लाज्मोडियम फालसिपेरम (plasmodium falciparum)

3) प्लाज्मोडियम कॉर्टन (plasmodium Quartan)

4) प्लाज्मोडियम ओव्हल (plasmodium ovale)

यापैकी भारतात प्लाज्मोडियम vivax आणि प्लाज्मोडियम falciparum मुळे मलेरिया जास्त प्रमाणात होतो.

प्लाज्मोडियम falciparum मुळे होणाऱ्या मलेरियाला 'मेलीग्रंट टेरिटियन'(malignant Tertain) मलेरिया असेही म्हणतात.या जंतूंमुळे सेरेब्रल मलेरिया होतो व यामुळे मोर्तलिटी चे प्रमाण देखील जास्त आहे.

मलेरियाची चिन्हे आणि लक्षणे (sign and symptoms of maleria):

मलेरिया ची चिन्हे आणि लक्षणे खालीलप्रमाणे आहेत..

1)थंडीची अवस्था (cold stage) : ही अवस्था 1 ते 1.30 तास टिकते.a)डोक दुखणे. b)जोराची थंडी वाजायला लागते.c)अंग थंड लागते. d) दातांवर दात आपटत असतात. e) अंग थरथर करायला लागत आणि हळूहळू ताप चढु लागतो.

2) तापाची अवस्था (Hot stage) : a)खूपच ताप येतो. b)थंडी कमी होऊन व्यक्तीला गरमपणा जानवू लागतो. c)डोळ्यांतून, कानातून, नाकातून, तोंडातून गरम वाफा आल्यासारख्या वाटतात. d)खूपच डोकेदुखी असते. e)चेहरा, तोंड, डोळे, त्वचा तापामुळे लालसर दिसते. ही अवस्था अर्धा ते पाच तासापर्यंत टिकून राहते व नंतर ताप उतरू लागतो.

3)अस्वस्थतेची सामान्य भावना.

4) डोकं दुखणं.

5)मळमळ आणि उलटी होते.

6)आमांश.

6)पोटदुखी.

7)स्नायू आणि सांधेदुखी.

8)थकवा.

9) वेगवान श्वास.

10)वेगवान हृदय गती.

11) खोकला.

काही लोकांना ज्यांना मलेरिया आहे त्यांना मलेरिया हल्ल्याचे चक्र अनुभवता येते. हल्ला सहसा थरथरणे आणि थंडी वाजून सुरू होतो, त्यानंतर तीव्र ताप येतो, त्यानंतर घाम येणे आणि सामान्य तापमानात परत येणे.

मलेरियाची चिन्हे आणि लक्षणे सहसा संक्रमित डासाने चावल्यानंतर काही आठवड्यांच्या आत सुरू होतात. तथापि, काही प्रकारचे मलेरिया परजीवी आपल्या शरीरात एक वर्षापर्यंत सुप्त राहू शकतात.

मलेरिया होण्याची कारणे (couses of malaria)

मलेरिया हा प्लास्मोडियम वंशाचा एकपेशीय parasite आहे. डासांच्या चाव्याव्दारे हा parasite मानवांमध्ये सर्रास पसरतो.

मलेरिया parasite चे जीवनचक्र |Malaria cycle.

मलेरियल parasite च्या वाढीसाठी दोन प्रकारच्या जीवनचक्रांची आवश्यकता असते. एक जीवन चक्र मानवाच्या शरीरात तर दुसरे जीवन चक्र डासांमध्ये आढळते.

मलेरिया सायकल :

a) माणसाच्या शरीरातील : यालाच 'असेक्शुअल फेस' ऑफ लाईफ सायकल असे म्हणतात. यामध्ये संसर्ग झालेल्या व्यक्तीच्या लिव्हर मध्ये parasite ची वाढ होते. त्यानंतर रक्तात असलेल्या आरबीसी पेशींमध्ये त्याची वाढ होते, विकास व पुनरुत्पादन होते. या फेस मुळेच त्या व्यक्तीला मलेरियाचे attack येतात.

b) डासांमधील : या फेजलाच 'सेक्सुवल फेज' ऑफ लाइफ सायकल असे म्हणतात. या फेजच्या सायकल ला दहा ते चौदा दिवस लागतात. ज्यावेळेस हे सांसर्गिक स्पोरोझोईट्स डासांच्या मादीच्या लाळ ग्रंथीत असतात. त्यावेळेस अशी संसर्ग झालेली ॲनाफिलीस डासांची मादी निरोगी व्यक्तीस चावली असल्यास त्या व्यक्तीला मलेरियाचा संसर्ग होतो.

अधिशयन काळ :

प्रत्येक प्रकारच्या parasite चा अधिशयन काळ वेगळा असतो.

plasmodium vivax - 14 दिवस .

Plasmodium falciparum - 12 दिवस.

काळजी आणि औषधी उपचार (treatment and prevention of malaria)

१) रूग्णांस संपूर्ण विश्रांती द्यावी.थंडी वाजते त्या वेळेस गरम कपडे घालावेत.दार, खिडक्या बंद कराव्यात.गरम पांघरूण घालण्यासाठी द्यावे.गरम पेय पिण्यासाठी द्यावे.

२)ताप असल्यास गरम कपडे गरम पांघरूण काढून पातळ सुती कपडे घालावेत.

३)दार खिडक्या उघडावयात.

४)गार पेय पिण्यास द्यावे, हायड्रो थेरपी द्यावी.

५) घामाचे ओले कपडे काढून घाम पुसावा.

६) कोरडे सुती कपडे घालावेत.

७) उत्तेजक पेय द्यावे व आरामशीर झोपावे.

८) मेडिकल उपचारासाठी पहिल्या दिवशी 600mg chloroquine +15mg Primaquine phosphate.

दुसऱ्या दिवसापासून ५ व्या दिवसांपर्यंत 15mg Primaquine दररोज.

Parasite ला मारण्यासाठी मलेरियाचा उपचार डॉक्टरनी prescribe केलेल्या औषधांनी केला जातो. औषधांचे प्रकार आणि उपचारांची लांबी वेगवेगळी असेल, ते खालील points वर अवलंबुन असते.

१) तुम्हाला कोणत्या प्रकारचा मलेरिया Parasites आहे

२) आपल्या लक्षणांची तीव्रता.

३) तुमचे वय.

४)आपण गर्भवती आहात का.

मलेरियाची औषधे (Medications for malaria)

सर्वात सामान्य मलेरियाविरोधी औषधांचा समावेश आहे.

क्लोरोक्वीन फास्फेट (chloroquine phosphate):क्लोरोक्विन औषधाला संवेदनशील असलेल्या कोणत्याही parasite साठी प्राधान्यकृत उपचार आहे.परंतु जगाच्या बर्‍याच भागात, parasite क्लोरोक्विनला प्रतिरोधक असतात आणि औषध आता प्रभावी उपचार नाही.

आर्टेमिसिनिन-बेसड कॉम्बिनेशन थेरपी (Artemisinin based combination therapies ACTs).

ACT हे दोन किंवा अधिक औषधांचे मिश्रण आहे जे मलेरिया parasite विरुद्ध वेगवेगळ्या प्रकारे कार्य करते.क्लोरोक्विन-प्रतिरोधक मलेरियासाठी हा सहसा प्राधान्यकृत उपचार आहे. Example - आर्टेमेथर-ल्युमॅफॅन्ट्रिन (artemether-lumefantrine) (कोआर्टेम) आणि आर्टेसुनेट-मेफ्लोक्विन (artesunate-mefloquine) यांचा समावेश आहे.

अन्य सामान्य ऑंटीमलेरियल ड्रग जसे की..

- एटोवाक्वोन-प्रोगुआनिल(Atovaquone-proguanil).

(मलेरोन).

- क्विनिन सल्फेट( quinine sulphate) (क्वालाक्विन), डॉक्सीसाइक्लिन (doxycycline) (ओरेसिया, व्हिब्रामाइसिन, इतर).

- प्राइमाक्विन फॉस्फेट(Primaquine phosphate).

मलेरिया होण्यापासून कसे वाचावे | Prevention of malaria

जर तुम्ही राहता किंवा मलेरिया सामान्य आहे अशा ठिकाणी प्रवास करत असाल, तर डास चावणे टाळण्यासाठी पावले उचला. डास संध्याकाळ आणि पहाटे दरम्यान सर्वात जास्त सक्रिय असतात.डासांच्या चाव्यापासून स्वतःचे संरक्षण करण्यासाठी, आपण हे केले पाहिजे:

आपली त्वचा झाकून ठेवा (cover your skin) : पॅंट आणि लांब बाह्यांचे शर्ट घाला.

त्वचेवर कीटकनाशक लागू करा (Apply insect repellent ) : कोणत्याही उघड त्वचेवर पर्यावरण संरक्षण एजन्सीकडे नोंदणीकृत कीटक प्रतिबंधक वापरा.यामध्ये डीईईटी, पिकारिडिन, आयआर 3535, लिंबू निलगिरीचे तेल (ओएलई), पॅरा-मेन्थेन -3,8-डीओएल (पीएमडी) किंवा 2-अनडेकॅनोन असलेले रिपेलेंट्स समाविष्ट आहेत.थेट आपल्या चेहऱ्यावर स्प्रे वापरू नका. 3 वर्षाखालील मुलांवर OLE किंवा PMD असलेली उत्पादने वापरू नका.

कपड्याला तिरस्कारी लागू करा (Apply repellent to clothing): कपड्यांना लागू करण्यासाठी पर्मेथ्रिन असलेले फवारण्या सुरक्षित आहेत.

जाळीखाली झोपा (sleep under ba net)) : बेड नेट, विशेषत: कीटकनाशकांवर उपचार केलेले, जसे की पर्मेथ्रीन, आपण झोपत असताना डासांच्या चाव्यापासून बचाव करण्यास मदत करतात.

मलेरिया झाल्यावर होणारे परिणाम |Complications in malaria

मलेरिया प्राणघातक ठरू शकतो, विशेषत: जेव्हा आफ्रिकेत सामान्य असलेल्या प्लास्मोडियम प्रजातींमुळे. जागतिक आरोग्य संघटनेचा अंदाज आहे की मलेरियामुळे होणाऱ्या मृत्यूंपैकी 94% मृत्यू आफ्रिकेत होतात - सामान्यतः लहान मुलांमध्ये ज्यांचे वय पाच वर्षांपेक्षा कमी असते.

मलेरियामुळे होणारे मृत्यू सहसा एक किंवा अधिक गंभीर गुंतागुंतांशी संबंधित असतात, यासह:

सेरेब्रल मलेरिया (cerebral maleria) : जर parasite ने भरलेल्या रक्तपेशी तुमच्या मेंदूला (सेरेब्रल मलेरिया) लहान रक्तवाहिन्या अडवतात, तर तुमच्या मेंदूला सूज येऊ शकते किंवा मेंदूला नुकसान होऊ शकते.सेरेब्रल मलेरियामुळे दौरे आणि कोमा होऊ शकतात.

श्वासोच्छवासाच्या समस्या(Breathing problem): तुमच्या फुफ्फुसांमध्ये साचलेला द्रव (फुफ्फुसीय एडेमा) श्वास घेणे कठीण बनवू शकतो.

अवयव निकामी होणे (Organ failure) : मलेरियामुळे मूत्रपिंड किंवा यकृत खराब होऊ शकतात किंवा प्लीहा फुटू शकतो. यापैकी कोणतीही परिस्थिती जीवघेणी ठरू शकते.

ॲनेमिया (Anemia) : मलेरियामुळे तुमच्या शरीराच्या ऊतींना पुरेशा प्रमाणात ऑक्सिजन पुरवण्यासाठी लाल रक्तपेशी नसतात.

रक्तातील साखर कमी : मलेरियाच्या गंभीर स्वरूपामुळे रक्तातील कमी साखर (हायपोग्लाइसीमिया) होऊ शकते, जसे कि क्विनिन - मलेरियाशी लढण्यासाठी वापरली जाणारी एक सामान्य औषध. खूप कमी रक्तातील साखरेमुळे कोमा किंवा मृत्यू होऊ शकतो.

हे पण वाचा ⤵️

🆕 डेंगू तापा विषयी ही माहिती माहीत आहे ना ?

🆕 मलेरिया या कारणामुळे तुम्हांला पण होण्याची शक्यता असते !

🆕 क्षयरोग लक्षणे व घरगुती उपाय

🆕 का घ्यावी लागते सर्वांना 6 महिन्यातून एकदा धनुर्वाताचे इंजेक्शन ?

🆕 डांग्या खोकला व साधा खोकला काय फरक आहे ?

🆕 सर्दी खोकला झाल्यास कोरोना होईलच का नक्की वाचा ?

FAQ

Q.1) मलेरिया कशामुळे होणारा आजार आहे ?

Ans.मलेरिया हा parasite मुळे होणारा आजार आहे.

Q.2) मलेरियाच्या parasite चे जंतु किती प्रकारचे असतात?

Ans.मलेरियाच्या parasite चे जंतु चार प्रकारचे असतात.