डेंग्यू तापाची लक्षणे व घरगूती उपाय | Dengue Fever symptoms and home remedies

नमस्कार मित्रांनो आज आपण डेंग्यू ताप (Dengu Fever) या रोगांची माहिती बघणार आहोत.त्यामध्ये डेंग्यू कसा होतो,डेंग्यू होण्याची कारणे कोणती,डेंग्यू होण्याची चिन्हे आणि लक्षणे, डेंग्यू होन टाळण्यासाठी काय करायला पाहिजे घरगुती उपाय आपण बघणार आहोत.

डेंग्यू रोगाची मराठी माहिती|Dengue fever marathi mahiti

डेंग्यू फिव्हरलाच ब्रेकबोन फिव्हर (break Bone Fever) असे म्हणतात.डेंग्यू (Dengue Fever) फिव्हर हा डासांमुळे होणारा आजार आहे जो जगाच्या उष्णकटिबंधीय आणि उपउष्णकटिबंधीय भागात होतो. सौम्य डेंग्यू फिव्हरमुळे उच्च ताप आणि फ्लूसारखी लक्षणे दिसतात. डेंग्यू तापाचे गंभीर स्वरूप, ज्याला डेंग्यू हेमोरॅजिक ताप (Dengue hemorrhagic fever) देखील म्हणतात, गंभीर , रक्तस्त्राव, रक्तदाब (blood pressure) मध्ये अचानक घट आणि मृत्यू होऊ शकतो.

डेंग्यू संसर्गाची लाखो प्रकरणे दरवर्षी जगभरात होतात. डेंग्यू ताप दक्षिणपूर्व आशिया, पश्चिम पॅसिफिक बेटे, लॅटिन अमेरिका आणि आफ्रिका मध्ये सर्वात सामान्य आहे.परंतु हा रोग नवीन भागात पसरत आहे, ज्यात युरोपमधील स्थानिक उद्रेक आणि अमेरिकेच्या दक्षिणेकडील भागांचा समावेश आहे.

संशोधक डेंग्यू तापाच्या लसींवर काम करत आहेत.सध्या, ज्या भागात डेंग्यू ताप सामान्य आहे, संसर्ग टाळण्याचा सर्वोत्तम मार्ग म्हणजे डासांचे चावणे टाळणे आणि डासांची लोकसंख्या कमी करण्यासाठी पावले उचलणे.

डेंग्यू फिव्हर लक्षणे (Symptoms of dengue fever) :

बर्‍याच लोकांना डेंग्यू संसर्गाची कोणतीही चिन्हे किंवा लक्षणे जाणवत नाहीत.

जेव्हा लक्षणे उद्भवतात, तेव्हा ते इतर आजारांसाठी चुकीचे ठरू शकतात - जसे की फ्लू - आणि साधारणपणे तुम्हाला संक्रमित डासाने चावल्यानंतर चार ते दहा दिवसांनी सुरू होते.

डेंग्यू तापामुळे उच्च ताप येतो - 104 F (40 C) - आणि खालीलपैकी कोणतीही चिन्हे आणि लक्षणे:

डेंग्यू फिव्हर लक्षणे

- डोकेदुखी

- स्नायू, हाड किंवा सांधेदुखी

- मळमळ

- उलट्या होणे

- डोळ्यांच्या मागे वेदना

- सुजलेल्या ग्रंथी

- पुरळ

बहुतांश लोक आठवडाभरात बरे होतात. काही प्रकरणांमध्ये, लक्षणे खराब होतात आणि जीवघेणा बनू शकतात. याला गंभीर डेंग्यू, डेंग्यू रक्तस्रावी ताप किंवा डेंग्यू शॉक सिंड्रोम म्हणतात.

जेव्हा तुमच्या रक्तवाहिन्या खराब होतात आणि गळतात तेव्हा गंभीर डेंग्यू होतो. आणि तुमच्या रक्तप्रवाहात गुठळ्या तयार करणाऱ्या पेशींची (प्लेटलेट्स) संख्या कमी होते. यामुळे धक्का, अंतर्गत रक्तस्त्राव, अवयव निकामी होणे आणि मृत्यू देखील होऊ शकतो.

गंभीर डेंग्यू तापाची चेतावणी चिन्हे-जी जीवघेणी आणीबाणी आहे-त्वरीत विकसित होऊ शकते. तुमचा ताप निघून गेल्यानंतर पहिल्या किंवा दोन दिवसांपासून चेतावणी चिन्हे सहसा सुरू होतात आणि यात समाविष्ट असू शकते:

तीव्र पोटदुखी

सतत उलट्या होणे

तुमच्या हिरड्या किंवा नाकातून रक्तस्त्राव

तुमच्या लघवीमध्ये रक्त, मल किंवा उलट्या होणे

त्वचेखाली रक्तस्त्राव, जे जखम झाल्यासारखे दिसू शकते

कठीण किंवा जलद श्वास घेणे

थकवा

चिडचिडेपणा किंवा अस्वस्थता

डेंग्यू झाल्यावर डॉक्टरांना कधी भेटायचे ..

गंभीर डेंग्यू ताप हा जीवघेणा वैद्यकीय आणीबाणी आहे.जर तुम्ही अलीकडेच डेंग्यू ताप आला असेल अशा भागाला भेट दिली असेल, तुम्हाला ताप आला असेल आणि तुम्हाला कोणतीही चेतावणी चिन्हे दिसली असतील तर त्वरित वैद्यकीय मदत घ्या.चेतावणी चिन्हांमध्ये तीव्र पोटदुखी, उलट्या होणे, श्वास घेण्यात अडचण किंवा नाक, हिरड्या, उलट्या किंवा मल यांच्याद्वारे रक्त येणे यांचा समावेश आहे.

जर तुम्ही अलीकडे प्रवास करत असाल आणि तुम्हाला ताप आणि डेंग्यू तापाची सौम्य लक्षणे असतील तर तुमच्या डॉक्टरांना कॉल करा.

डेंग्यू फिव्हरची कारणे (Causes of dengue fever) :

डेंग्यूची ताप ही ४ प्रकारच्या डेंग्यू viruses मुळे होतो. एखाद्या संक्रमित व्यक्तीच्या आसपास राहून तुम्हाला डेंग्यू ताप येऊ शकत नाही. त्याऐवजी डेंग्यूचा ताप डासांच्या चाव्याव्दारे पसरतो.

दोन प्रकारचे डास जे बहुतेकदा डेंग्यूचे विषाणू पसरवतात ते मानवी निवासस्थानात आणि आसपास दोन्ही ठिकाणी सामान्य असतात.जेव्हा डेंग्यू विषाणूचा संक्रमित व्यक्तीला डास चावतो, तेव्हा विषाणू डासात प्रवेश करतो.मग, जेव्हा संक्रमन असलेला डास दुसऱ्या मानसाला चावतो, तेव्हा विषाणू त्या व्यक्तीच्या रक्तप्रवाहात प्रवेश करतो आणि संसर्ग होतो.

तुम्ही डेंग्यू तापापासून बरे झाल्यावर, तुम्हाला संसर्ग झालेल्या व्हायरसच्या प्रकारासाठी दीर्घकालीन प्रतिकारशक्ती आहे-परंतु इतर तीन डेंग्यू तापाच्या व्हायरस प्रकारांसाठी नाही.याचा अर्थ भविष्यात तुम्हाला इतर तीन प्रकारच्या विषाणूंपैकी एकाचा पुन्हा संसर्ग होऊ शकतो. जर तुम्हाला दुसऱ्यांदा, तिसऱ्या किंवा चौथ्यांदा डेंग्यूचा ताप आला तर तुम्हाला गंभीर डेंग्यू ताप येण्याचा धोका वाढतो.

डेंग्यू जोखीम घटक : (Risk factors of dengue)

तुम्हाला डेंग्यू ताप किंवा रोगाचा अधिक गंभीर स्वरुपाचा धोका जास्त असल्यास:

- आपण उष्णकटिबंधीय भागात राहता किंवा प्रवास करता. उष्णकटिबंधीय आणि उपउष्णकटिबंधीय भागात असल्याने डेंग्यू तापास कारणीभूत असलेल्या विषाणूचा धोका वाढतो. विशेषतः उच्च जोखमीच्या क्षेत्रांमध्ये दक्षिणपूर्व आशिया, पश्चिम प्रशांत बेटे, लॅटिन अमेरिका आणि आफ्रिका यांचा समावेश आहे.

- तुम्हाला यापूर्वी डेंग्यू ताप आला होता. डेंग्यू ताप विषाणूचा मागील संसर्ग तुम्हाला पुन्हा डेंग्यू ताप आल्यास गंभीर लक्षणांचा धोका वाढवतो.

डेंग्यू गुंतागुंत (Complications of dengue)

गंभीर डेंग्यू तापामुळे अंतर्गत रक्तस्त्राव आणि अवयवांचे नुकसान होऊ शकते. रक्तदाब धोकादायक पातळीपर्यंत खाली येऊ शकतो, ज्यामुळे धक्का बसतो. काही प्रकरांमध्ये, गंभीर डेंग्यूच्या फिव्हरमुळे मानुस दगाऊ शकतो.

ज्या महिलांना गरोदरपणात डेंग्यूचा ताप येतो त्यांना बाळाच्या जन्मादरम्यान हा विषाणू बाळामध्ये पसरू शकतो. याव्यतिरिक्त, ज्या स्त्रियांना गर्भधारणेदरम्यान डेंग्यू ताप येतो त्यांना मुदतपूर्व जन्म, कमी वजन किंवा गर्भाचा त्रास होण्याचा धोका जास्त असतो.

डेंग्यू ची प्रतिबंध (Prevention of dengue fever) :

Vaccine (लस)

जगाच्या ज्या भागात डेंग्यू ताप सामान्य आहे, तेथे डेंग्यू तापाची लस (डेंग्वॅक्सिया) 9 ते 45 वयोगटातील लोकांना मंजूर आहे ज्यांना आधीच एकदा डेंग्यू ताप आला आहे.12 महिन्यांच्या कालावधीत ही लस तीन डोसमध्ये दिली जाते.

ज्यांना डेंग्यू तापाचा दस्तऐवजीकृत इतिहास आहे किंवा ज्यांची रक्ताची चाचणी झाली आहे त्यांना डेंग्यू विषाणूंपैकी मागील संसर्ग दाखवणाऱ्या - सेरोपोसिटिव्हिटी नावाच्या लोकांसाठी ही लस मंजूर आहे. ज्यांना पूर्वी डेंग्यू ताप नव्हता (सेरोनेगेटिव्ह), लस घेतल्याने भविष्यात डेंग्यू तापामुळे गंभीर डेंग्यू ताप आणि रुग्णालयात दाखल होण्याचा धोका वाढतो असे दिसते.

डेंग्वॅक्सिया प्रवाशांसाठी किंवा युनायटेड स्टेट्स खंडात राहणाऱ्या लोकांसाठी उपलब्ध नाही. परंतु 2019 मध्ये, यू.एस.अन्न आणि औषध प्रशासनाने 9 ते 16 वयोगटातील लोकांना लस मंजूर केली ज्यांना भूतकाळात डेंग्यू ताप आला आहे आणि जे अमेरिकेत राहतात.अमेरिकन समोआ, गुआम, पोर्टो रिको आणि यूएस व्हर्जिन बेटांचे प्रदेश - जेथे डेंग्यू ताप सामान्य आहे.

डास चावण्यापासून बचाव करा :

जागतिक आरोग्य संघटनेने यावर जोर दिला आहे की लसी ही स्वतःच प्रभावी साधन नाही जेथे आजार सामान्य आहे तेथे डेंग्यू ताप कमी करण्यासाठी.डासांच्या चाव्यापासून बचाव करणे आणि डासांची लोकसंख्या नियंत्रित करणे ही अजूनही डेंग्यू तापाचा प्रसार रोखण्यासाठी मुख्य पद्धती आहेत.

जर तुम्ही डेंग्यू ताप सामान्य असलेल्या भागात राहता किंवा प्रवास करत असाल, तर या टिपा डासांच्या चाव्याचा धोका कमी करण्यास मदत करू शकतात:

Air conditioner किंवा चांगल्या तपासणी केलेल्या घरात राहा. डेंग्यूचे विषाणू वाहून नेणारे डास पहाटेपासून संध्याकाळपर्यंत सर्वाधिक सक्रिय असतात, परंतु ते रात्रीही चावू शकतात.

संरक्षक कपडे घाला. जेव्हा तुम्ही डासांच्या प्रादुर्भावग्रस्त भागात जाता, तेव्हा लांब बाह्यांचा शर्ट, लांब पँट, मोजे आणि शूज घाला.

डास प्रतिबंधक वापरा. पेर्मेथ्रिन आपल्या कपड्यांना, शूज, कॅम्पिंग गियर आणि बेड नेटिंगला लागू करता येते. आपण त्यात आधीपासून असलेल्या परमेथ्रिनने बनवलेले कपडे देखील खरेदी करू शकता. आपल्या त्वचेसाठी, कमीतकमी 10% डीईईटी एकाग्रता असलेले एक विकर्षक वापरा.

डासांचे अधिवास कमी करा. डेंग्यू विषाणू वाहून नेणारे डास सामान्यतः घरांमध्ये आणि आसपास राहतात, उभे पाण्यात प्रजनन करतात जे वापरलेल्या ऑटोमोबाईल टायरसारख्या गोष्टींमध्ये गोळा करू शकतात.डासांची लोकसंख्या कमी करण्यासाठी तुम्ही त्यांची निवासस्थाने नष्ट करून मदत करू शकता आठवड्यातून कमीतकमी एकदा, रिकामे आणि स्वच्छ कंटेनर जे उभे पाणी धारण करतात, जसे कंटेनर लावणे, प्राण्यांचे पदार्थ आणि फुलांच्या फुलदाण्या.. स्वच्छ पाण्याच्या कंटेनरला स्वच्छतेच्या दरम्यान झाकून ठेवा.

डेंग्यू चा उपचार (Treatment of dengue fever) :

डेंग्यू तापावर कोणतेही विशिष्ट उपचार अस्तित्वात नाहीत .डेंग्यू तापापासून बरे होताना, भरपूर द्रव प्या. डिहायड्रेशनची खालील चिन्हे आणि लक्षणे असल्यास तुमच्या डॉक्टरांना त्वरित कॉल करा:

लघवी कमी होणे

थोडे किंवा अश्रू नाहीत

कोरडे तोंड किंवा ओठ

सुस्ती किंवा गोंधळ

थंड किंवा चिकट अंग

ओव्हर-द-काउंटर (ओटीसी) औषध एसिटामिनोफेन or Paracetamol (टायलेनॉल, इतर) स्नायू दुखणे आणि ताप कमी करण्यास मदत करू शकते. परंतु जर तुम्हाला डेंग्यू ताप असेल तर तुम्ही इतर ओटीसी वेदना निवारक टाळावे, ज्यात एस्पिरिन (Aspirin) , आयबुप्रोफेन (Ibuprofen) (अॅडविल, मोट्रिन आयबी, इतर) आणि नेप्रोक्सेन सोडियम (Naproxen sodium) (अलेव) यांचा समावेश आहे.हे वेदना निवारक डेंग्यू ताप रक्तस्त्राव गुंतागुंत होण्याचा धोका वाढवू शकतात.